به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبر گیلان؛میرزا تقی خان امیرنظام در زمان ولایتعهدی ناصرالدین میرزا، پیشكار او بود و اینگونه میان آنها نوعی ارتباط مرید و مرادی نیز وجود داشت،ناصرالدین میرزا سخت شیفته میرزا تقی خان بود،از این روی با رسیدن خبر مرگ محمدشاه، امیرنظام لشكری آراست و در ركاب شاه جوان از آذربایجان به طرف تهران روانه شد،ناصرالدین میرزا در تهران به مقام شاهی رسید و به امیرنظام نیز لقب «اتابک اعظم» داد و او را صدراعظم خویش كرد.
تجربه سیاسی امیر
امیردر امور دیوانی و سیاسی لیاقت و شایستگی خود را نشان داد، وپس از مدتی وزیر نظام آذربایجان شد و به همراه ناصرالدین میرزای ولیعهد به روسیه رفت و در ارمنستان (ایروان) با نیكلای اول تزار روسیه ملاقات كرد.
مهم ترین ماموریت امیركبیر به عنوان رئیس هیات سیاسی ایران به ارزنه‌الروم برای حل اختلاف مرزی میان ایران و امپراتوری عثمانی بود، در این ماموریت كه چندسالی طول كشید، علاوه بر آشنایی با زد و بندهای سیاسی شرق و غرب با دلیری خاصی توانست اختلاف مرزی را به نفع ایران پایان دهد و محمّره و اراضی وسیع طرف چپ شط العرب را كه مورد ادعای عثمانی‌ها بود، به ایران ملحق كند.
اصلاحات امیركبیر
امیركبیر در دوره كوتاه صدارت خود به اصلاحات سیاسی، امنیتی، مالی، اقتصادی و فرهنگی دست زد،اصلاحاتی كه نه تنها در آن دوران بلكه تا به امروز آثار و بركاتش در كشور قابل مشاهده است.
امیر با رفتاری متهورانه، اقدام هایی از قبیل ایجاد امنیت، پایان دادن به شورش ها، یاغی گری ها، كاهش نفوذ و دخالت بیگانگان (روس و انگلیس)، اصلاحات مالی و جلوگیری از اجحاف های پیدا و پنهان صاحبان قدرت را در اولویت برنامه های خود قرار داد.
امیركبیر ضمن نظم بخشیدن بر امور دستگاه سلطنت و كنترلی كه بر اعمال و رفتار دیوانیان، شاهزادگان، خاندان سلطنت، رجال و صاحبان قدرت اعمال می‌كرد، اصلاحات گسترده ای در امور اداری كشور به عمل آورد و با ریشه‌كن كردن بسیاری از مفاسد اداری و مالی نظمی نو پدید آورد كه البته همین اصلاحات برخی از مهمترین دیوانیان و صاحبان نفوذ و قدرت را با او دشمن كرد.
از دیگر اصلاحات امیر بازسازی ارتش و قشون و پایه‌گذاری نظمی نو در نیروی نظامی كشور، ایجاد چاپارخانه، تذكره خانه(اداره گذرنامه)، بنای بازار و تیمچه و سرای امیر در تهران، تأسیس سازمان اطلاعاتی – جاسوسی، و خبررسانی و خفیه‌نویسی است.
یكی دیگر از مهمترین اقدامات امیركبیر تأسیس مدرسه دارالفنون بود كه پس از تلاش های بسیار و تنها ۱۳روز پیش از قتل امیر گشایش یافت، اندیشه امیر در بنای دارالفنون از یک سرچشمه الهام نگرفته بود بلكه نتیجه مجموع آموخته های او محسوب می شد.
امیركبیر در همان دوران كوتاه صدارت گام های استواری برای توسعه اقتصادی و صنعتی و رشد اقتصاد تجاری كشور برداشت و برای مثبت شدن تراز بازرگانی خارجی ایران تلاش های فراوانی انجام داد، انتشار روزنامه وقایع‌اتفاقیه، تلاش برای ترجمه و انتشار كتب از دیگر اقدام های امیركبیربود.
شخصیت امیركبیر
پول‌هایی را كه می خواستند به او بدهند و نمی‌گرفت خرج كشتنش شد.
درستی و راست كرداری از مظاهر اخلاقی امیركبیر به شمار می رفت و از این نظر شخصیتی فساد ناپذیر بود، به قول رضاقلی خان هدایت كه او را می شناخت؛به رشوه و عشوه كسی فریفته نمی‌شد.
امیر كبیر رفتاری متین و سنگین داشت به شخصیت خود مغرور بود و نسبت به كاردانی و صفات برجسته اش آگاهی داشت اما نامجو و شهرت خواه نبود زیرا هر چه كه به حكام ولایات و نمایندگان سیاسی بیگانه در اصلاح امور مملكت نگاشت، همه را به نام شاه و امر او قلمداد كرد.
شهادت امیركبیر
اقدامات اصلاح گرایانه امیركبیر مدتی طولانی تداوم نیافت و در حالی كه سیاست خارجی مستقل امیركبیر و تلاش های جدی او برای قطع نفوذ و دخالت روس و انگلیس می‌رفت تا طلیعه آغاز عصر نوینی در كشور شود، توطئه‌های نمایندگان سیاسی این دو كشور و همگامی بدخواهان پیدا و پنهان داخلی امیر با سیاست بیگانگان، به‌تدریج موجب رنجش و سپس خشم ناصرالدین شاه را از او فراهم آورد شاه، امیر را از صدارت اعظمی و دیگر مشاغل اداری و نظامی‌اش معزول و به شهر كاشان فرستاد.
با دسیسه بیگانگان و همدستی و خیانت گروهی از عوامل اثرگذار داخلی ناصرالدین شاه، حاجی علی مراغه ای (حاجب الدوله) را مأمور قتل امیركبیر كرد و سرانجام این بزرگمرد در شب ۲۰ دی ۱۲۳۰ خورشیدی در حمام فین كاشان به شهادت رسید.
پایان سخن
گرچه با عزل و شهادت امیركبیر كارهای اساسی و مهمی كه در جهت ترقی و احیای عظمت ملت ایران آغاز شده بود، متوقف ماند اما این مهم تأثیرات زیادی در بیداری ذهن ایرانیان ایجاد كرد و تحقق بعضی اصلاحات او در تهیه مقدمات مشروطیت ایران تا حدی موثر افتاد،امیر در بیداری ایرانیان و گام نهادن آنان در شاهراه مشروطه خواهی و آزادی نقش بسزایی داشت و توانست با قابلیت و پویایی خود بدون اسباب و مساعدت خارجی به موفقیت های زیادی دست پیدا كند.
